Celem artykułu jest prześledzenie ewolucji koncepcji Atlasu historycznego Polski, a w szczególności roli szacunków liczby i struktury populacji w drugiej połowie XVI w. na mapach i w komentarzach w kolejnych tomach serii. Oparcie badań nad osadnictwem na rejestrach podatkowych dało szansę na rekonstrukcje demograficzne, które zostały wykonane dla dwóch regionów Polski: województwa płockiego i Prus Królewskich. Zmieniony w 1964 r. model prac nad atlasami zminimalizował znaczenie demografii historycznej, ograniczając jej rolę do pogrupowania osad według ich wielkości.